"Good corporate governance is about 'intellectual honesty' and not just sticking to rules and regulations"

Mervin King, πρώην Διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας

Tο ζήτημα της εταιρικής διακυβέρνησης βρίσκεται στο επίκεντρο. Δεν είναι μόνο οι πρόσφατες και πολυσυζητημένες πια εγχώριες εξελίξεις, αλλά μια διεθνής τάση για αυξημένο ενδιαφέρον μετόχων, εργαζομένων, εποπτικών αρχών, κυβερνήσεων, αλλά και της κοινωνίας γενικότερα, για θέματα όπως η διαφάνεια διαχείρισης και η ποιότητα χρηματοοικονομικής πληροφόρησης, ο καθορισμός των στρατηγικών στόχων μιας επιχείρησης, οι απολαβές CEOs και άλλων κορυφαίων στελεχών, ο βαθμός φορολογικής και κανονιστικής συμμόρφωσης, η αντιμετώπιση θεμάτων περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης από τις επιχειρήσεις και η εταιρική κοινωνική ευθύνη. 

Υπό το πρίσμα αυτό, η πρόσφατη εγκαθίδρυση ενός νέου νομοθετικού πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης για τις ανώνυμες εταιρείες, έρχεται σε καλή στιγμή. Στο προσκήνιο θα βρεθούν πιο συγκεκριμένα οι παρακάτω αλλαγές:

* Η ανάγκη καθορισμού μιας ξεκάθαρης και διαφανούς πολιτικής αποδοχών. Πρόκειται για μια καινούργια υποχρέωση όσον αφορά εισηγμένες εταιρείες. Η αλήθεια είναι ότι στην Ελλάδα η συζήτηση για τις αποδοχές των βασικών στελεχών δεν είναι τόσο έντονη όσο σε άλλες χώρες όπου ελλείπει η κομβική παρουσία του ή των βασικών μετόχων μιας εισηγμένης εταιρείας. Ωστόσο, επειδή το επίπεδο και η πολιτική αποδοχών δεν μπορεί παρά να είναι και στενά συνυφασμένες με την ανάγκη συνεχούς αναβάθμισης του στελεχιακού δυναμικού των επιχειρήσεων, η νέα αυτή υποχρέωση μπορεί να μην αποτελέσει απλώς άλλη μια ανάγκη διαδικαστικής συμμόρφωσης, αλλά να συνδυαστεί με την ουσιαστική επανεξέταση ενός ζωτικού ζητήματος για τις επιχειρήσεις: την προσέλκυση και διατήρηση υψηλού επιπέδου στελεχιακού δυναμικού στα διοικητικά συμβούλια και τη διοίκηση γενικότερα. 

* Η ουσιαστικότερη λειτουργία των διαφόρων επιτροπών του διοικητικού συμβουλίου (Επιτροπή Αποδοχών, Επιτροπή Ελέγχου), αλλά και της στελέχωσης και λειτουργίας του ίδιου του ΔΣ. Η – αμφιλεγόμενη πάντως - μετακύλιση σε αυτό σημαντικών ευθυνών για θέματα όπως οι συναλλαγές με συνδεδεμένα μέρη το – από καιρό, και σίγουρα υπέρ του δέοντος – αυστηρό πλαίσιο ευθυνών για φορολογικά και ασφαλιστικά θέματα, που τα τελευταία χρόνια έχει έντονα έρθει στο προσκήνιο, η εξατομίκευση των ευθυνών των μελών του ΔΣ, και η έμφαση που δίνει ο νέος εταιρικός νόμος στην αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων σίγουρα συμβάλλουν στο να πάψει η συμμετοχή στο ΔΣ μεγάλων εταιρειών να αποτελεί μια απλή τυπική θέση προς συμπλήρωση.

* Η προσφυγή σε τρίτα ανεξάρτητα μέρη (π.χ. ορκωτούς ελεγκτές) που θα γνωμοδοτούν για το εύλογο και δίκαιο των όρων συμβάσεων μιας εισηγμένης εταιρείας με συνδεδεμένα με αυτήν πρόσωπα. Είναι σημαντικό πάντως η υποχρέωση αυτή να μην θεωρηθεί ως μια ακόμα τυπική ανάγκη κανονιστικής συμμόρφωσης 

Δεν είναι μόνο το εταιρικό δίκαιο που άλλαξε. Μπορεί η κοινοτοπία "η κρίση φέρνει και ευκαιρίες" να αφήνει σε όλους μας μια μάλλον πικρή γεύση και λιγότερο μια αισιόδοξη νότα, όμως η κρίση όντως δημιούργησε μια κινητικότητα στον τομέα της εταιρικής διακυβέρνησης, με πιο προφανές παράδειγμα τις τράπεζες, που δεν είχαμε δει σε άλλες κρίσεις του παρελθόντος, όπως π.χ. η περίπτωση του Χρηματιστηρίου του 1999. 

Δυστυχώς όμως η κρίση "ευθύνεται" και για μια σημαντική συρρίκνωση της ελληνικής κεφαλαιαγοράς, γεγονός που εκ πρώτης όψεως θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι δε βοηθάει στην ανάπτυξη μιας ισχυρής συνείδησης για την προώθηση  της εταιρικής διακυβέρνησης. Δε συμφωνώ με την άποψη αυτή: αντιθέτως η συρρίκνωση μπορεί να οδηγήσει σε έναν υγιέστερο ανταγωνισμό για προσέλκυση των – σπανιότερων πλέον, και πιο απαιτητικών – εγχώριων ή διεθνών κεφαλαίων. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη νέου τύπου επιχειρήσεων (από start ups μέχρι πιο παραδοσιακών υγιών οικογενειακών επιχειρήσεων που θέλουν να περάσουν στην επόμενη γενιά με πιο "επαγγελματικούς" όρους management), είναι πιθανό να οδηγήσει σε έναν ενάρετο κύκλο επιδίωξης μιας αριστείας στον τομέα της εταιρικής διακυβέρνησης, και μάλιστα και εκτός του πλαισίου εισηγμένων εταιρειών.

Φυσικά  μια νομοθετική πρωτοβουλία δεν αρκεί. Κρίσιμες είναι οι συμπεριφορές που θα επιδείξει η ηγεσία των επιχειρήσεων σε συνθήκες κρίσης ή συγκρούσεων συμφερόντων, συμπεριφορές που μπορεί να οδηγήσουν σε πραγματική αλλαγή κουλτούρας. 

Από μια συνολικότερη θεώρηση, θα όριζα την καλή εταιρική διακυβέρνηση ως τη διάθεση μιας επιχείρησης να θέτει και απαντά σε δύσκολα ερωτήματα όπως π.χ.:

- του ελεγκτή που ζητά εξηγήσεις για την υπερβολική κερδοφορία μιας απομακρυσμένης θυγατρικής, 

- του ανεξάρτητου μέλους ΔΣ που  θέτει στον διευθύνοντα σύμβουλο ζητήματα μελλοντικής στρατηγικής

- αλλά και της νέας γενιάς που ρωτάει τον πατριάρχη μιας οικογενειακής εταιρείας πώς βλέπει τη διαδοχή του

Εξίσου κρίσιμος όμως είναι ο ρόλος που θα παίξει η αγορά και οι εποπτικές αρχές, και πόσο ενεργά θα θέσουν και εκείνες δύσκολες ερωτήσεις ώστε να διαφοροποιήσουν τις καλές από τις κακές περιπτώσεις. Ο Πρωθυπουργός της Ινδίας Narendra Modi έχει πει ότι "η καλή διακυβέρνηση εξαρτάται από την ικανότητα ανάληψης ευθύνης τόσο από τη διοίκηση αλλά και από το λαό". Η πρόσφατη εμπειρία καταδεικνύει κατά τη γνώμη μου ξεκάθαρα το μεγάλο μερίδιο ευθύνης της ίδιας της αγοράς για την έλλειψη διάθεσης για πιο ενδελεχή έλεγχο και πιο ενοχλητικές ερωτήσεις σε (εκ των υστέρων προφανή) φαινόμενα κακής εταιρικής διακυβέρνησης. 

Τα παθήματα μαθήματα;

*Ο Βασίλης Βύζας είναι Tax & Legal Partner, PwC - Άρθρο από Capital.gr