Για μια ιστορική μεταρρύθμιση στην παιδεία και ειδικά στην ανώτατη εκπαίδευση έκανε λόγο ο πρωθυπουργός αναφερόμενος στο νομοσχέδιο για το «Ελεύθερο πανεπιστήμιο», το οποίο αποτελείται από δύο σκέλη. Το πρώτο αφορά σε διατάξεις που ικανοποιούν αιτήματα των πανεπιστημίων και ενισχύουν την εξωστρέφεια και την αυτονομία τους και το δεύτερο, τη θεσμοθέτηση των μη κερδοσκοπικών μη κρατικών ΑΕΙ. Για τη λειτουργία των ιδιωτικών ΑΕΙ οι όροι είναι ιδιαίτερα αυστηροί. Θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον 30 πανεπιστημιακούς με διδακτορικό τίτλο, τρεις σχολές και να καταβάλλουν εγγύηση που φθάνει τα 2 εκατ. ευρώ. Στόχος είναι να λειτουργήσουν το ακαδημαϊκό έτος 2025-26, αλλά το 2027 είναι επικρατέστερο σενάριο.

«Πρόκειται για µία πραγµατικά ιστορική µεταρρύθµιση στην παιδεία και ειδικά στην ανώτατη εκπαίδευση. Ενισχύουµε ακόµη περισσότερο το δηµόσιο πανεπιστήµιο και ταυτόχρονα διαµορφώνουµε το πλαίσιο ώστε να λειτουργήσουν επιτέλους και στην Ελλάδα µη κερδοσκοπικά, µη κρατικά ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης». Με τη δήλωση αυτή, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προανήγγειλε το νοµοσχέδιο για το «Ελεύθερο Πανεπιστήµιο» όπως τιτλοφορείται, το οποίο αποτελείται από δύο σκέλη. Το πρώτο αφορά διατάξεις που (όπως είχε παρουσιάσει η «Κ» στις 16/12) ικανοποιούν αιτήµατα των πανεπιστηµίων και ενισχύουν την εξωστρέφεια και την αυτονοµία τους, όπως χρηµατοδότηση για οργάνωση κοινών προγραµµάτων µε ξένα ΑΕΙ και θεσµοθέτηση του δικαιώµατος να ιδρύουν και να καταργούν τµήµατα χωρίς την ουσιαστική έγκριση του υπουργείου Παιδείας. Βέβαια, το µείζον θέµα του ν/σ είναι η θεσµοθέτηση των µη κερδοσκοπικών µη κρατικών ΑΕΙ. ∆ηλαδή, η θεσµοθέτηση της δυνατότητας ξένα ΑΕΙ να ιδρύουν στην Ελλάδα παραρτήµατα, είτε µέσω νέων επενδύσεων είτε µέσω των νυν ιδιωτικών κολεγίων, εάν φυσικά πληρούν τους όρους που θα θέσει η πολιτεία.

Ειδικότερα, σύµφωνα µε πληροφορίες της «Κ», στο υπουργικό συµβούλιο συζητήθηκαν µε ενδιαφέρον εάν το εγχείρηµα είναι συνταγµατικά θωρακισµένο, καθώς και ο τρόπος επιλογής των φοιτητών από τα µη κερδοσκοπικά µη κρατικά ΑΕΙ. Μάλιστα, παρότι φέρεται να έχει «κλειδώσει» ότι οι φοιτητές θα επιλέγονται µε βάση το σύστηµα που υιοθετεί το µητρικό πανεπιστήµιο, χθες στο υπουργικό συζητήθηκε ακόµη και να τεθεί ελάχιστη βάση εισαγωγής (ΕΒΕ) στα µη κρατικά ΑΕΙ. Αυτή εξετάζεται να είναι η ΕΒΕ που θα επιτυγχάνουν οι υποψήφιοι στα αντίστοιχα τµήµατα των δηµόσιων ΑΕΙ.

Ως προς τη συνταγµατική θωράκιση του εγχειρήµατος, η κυβέρνηση αναφέρει ότι «µια σύγχρονη και επίκαιρη ανάγνωση του άρθρου 16 του Συντάγµατος υπό το φως του ενωσιακού δικαίου επιτρέπει τη λειτουργία παραρτηµάτων ξένων πανεπιστηµίων µε την εγγύηση και εποπτεία του κράτους. Η ορθότητα δε της προτεινόµενης προσέγγισης προκύπτει από γνωµοδοτήσεις έγκριτων καθηγητών Συνταγµατικού ∆ικαίου (ενδεικτικά Σκουρής/βενιζέλος, Αλιβιζάτος, Μανιτάκης, Σπυρόπουλος κ.ά.)». Και προσθέτει: «Μια ερµηνεία που θα επεξέτεινε το εύρος της απαγόρευσης και στην εγκατάσταση παραρτηµάτων ξένων πανεπιστηµίων στην Ελλάδα θα ερχόταν σε ευθεία αντίθεση µε τις θεµελιώδεις ελευθερίες της ευρωπαϊκής ένωσης, την ελεύθερη εγκατάσταση και την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών, τις διατάξεις του Χάρτη Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων της Ε.Ε. (ιδίως του άρθρου 14 “ελευθερία ίδρυσης ακαδηµαϊκών ιδρυµάτων”) αλλά και διατάξεις διεθνών συµβάσεων, τις οποίες έχει επικυρώσει η Ελλάδα, όπως η γενική συµφωνία για τις συναλλαγές στον τοµέα των υπηρεσιών, που περιλαµβάνεται στο παράρτηµα 1 B της συµφωνίας για την ίδρυση του Παγκοσµίου Οργανισµού Εµπορίου (General Agreement on Trade in Services - GATS)».

Ως προς το ερώτηµα γιατί η κυβέρνηση επέλεξε τον µη κερδοσκοπικό χαρακτήρα των παραρτηµάτων, η απάντηση είναι ότι «οι διαδοχικές προτάσεις συνταγµατικής αναθεώρησης του άρθρου 16 της Νέας ∆ηµοκρατίας προέβλεπαν την άρση του κρατικού µονοπωλίου στην ανώτατη εκπαίδευση µε την ίδρυση µη κερδοσκοπικών µη κρατικών πανεπιστηµίων. Θεωρούµε ότι αυτό το θεµελιώδες βήµα συνιστά µια ασφαλή ερµηνεία του άρθρου 16 υπό το φως του ενωσιακού δικαίου». Από την άλλη, εκτιµάται πως η επιλογή της νοµικής φόρµας των µη κερδοσκοπικών ΑΕΙ και όχι των ιδιωτικών διευκολύνει την επίτευξη πολιτικών συναινέσεων (πιθανότητα µε το ΠΑΣΟΚ) όταν θα ψηφίζεται το νοµοσχέδιο στη Βουλή.

Προφανώς για την ίδρυση και λειτουργία µη κρατικών ΑΕΙ θα υπάρχουν όροι ακαδηµαϊκοί (ενδεικτικά στην αρχή της λειτουργίας θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον 30 πανεπιστηµιακούς µε διδακτορικό τίτλο), οικονοµικοί (η εγγύηση φθάνει τα δύο εκατοµµύρια ευρώ) και κτιριολογικοί. Οι όροι κρίνονται ιδιαιτέρως αυστηροί. Από την πλευρά του, βέβαια, ο αρµόδιος υπουργός εµφανίζεται αισιόδοξος ότι γρήγορα θα βρεθούν ξένα ΑΕΙ που θα θέλουν να επενδύσουν στην Ελλάδα. Χαρακτηριστικά, σε χθεσινές δηλώσεις του σε ΜΜΕ ανέφερε ότι στόχος είναι τα µη κερδοσκοπικά ΑΕΙ να ξεκινήσουν το ακαδηµαϊκό έτος 2025-2026, αλλά το πιο πιθανό είναι να δούµε το πρώτο µη κρατικό ΑΕΙ στη χώρα µας πριν από το τέλος της κυβερνητικής τετραετίας, δηλαδή το 2027.

Ο ρόλος της ΕΘΑΑΕ

Ως προς τους όρους εγκατάστασης των παραρτηµάτων των ξένων πανεπιστηµίων στην Ελλάδα, η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) θα είναι αρµόδια για τον έλεγχο των προϋποθέσεων εγκατάστασης και αδειοδότησης των ξένων παραρτηµάτων, για την αξιολόγηση αυτών και την πιστοποίηση των προγραµµάτων σπουδών τους. Για την αδειοδότηση παραρτήµατος ξένου πανεπιστηµίου, θα πρέπει να αποτελείται από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας από τουλάχιστον τρεις πανεπιστηµιακές σχολές. Το υπουργείο Παιδείας δηµοσιοποίησε ακόµη οκτώ προϋποθέσεις, σε ένα σύνολο περίπου 60. Το νοµοσχέδιο θα δοθεί σε δηµόσια διαβούλευση τον Ιανουάριο.

Στόχος είναι να λειτουργήσουν το ακαδηµαϊκό έτος 2025-2026, αλλά το 2027 είναι επικρατέστερο σενάριο.

Απόστολος Λακασάς, Καθημερινή