Ούτε σε χωράφια ούτε σε στέγες. Η νέα τάση είναι τα πλωτά φωτοβολταϊκά σε λίµνες. Αρκετές επιχειρηµατικές προτάσεις βρίσκονται ήδη στη διαδικασία αδειοδότησης. Η τελευταία µάλιστα αφορά πρόταση για πλωτά φωτοβολταϊκά σε δέκα αρδευτικούς ταµιευτήρες στην περιοχή της Κάρλας, εκ των οποίων οι επτά βρίσκονται µέσα σε προστατευόµενες περιοχές.

Ωστόσο, οι τοπικές κοινωνίες είναι από επιφυλακτικές έως αρνητικές, υποστηρίζοντας µια πιο «παραδοσιακή» αξιοποίηση των λιµνών, µέσω του οικοτουρισµού και της αλιείας. Το δε περιβαλλοντικό σκέλος βρίσκεται σε δεύτερη µοίρα, καθώς η σχετική δυνατότητα παρέχεται µόνο σε τεχνητές λίµνες, οι οποίες δείχνουν να θεωρούνται υποδεέστερες περιβαλλοντικά.

Πριν από λίγες ηµέρες έληξε η δηµόσια διαβούλευση για το επιχειρηµατικό σχέδιο τοποθέτησης πλωτών φωτοβολταϊκών σταθµών σε δέκα ταµιευτήρες άρδευσης στον ∆ήµο Αγιάς - Κιλελέρ στη Λάρισα για την παραγωγή 200 MW. Πρόκειται για ταµιευτήρες που ανήκουν στον Γενικό Οργανισµό Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ) Θεσσαλίας, ο οποίος πρόκειται πλέον να περάσει στον έλεγχο του νεοσύστατου Οργανισµού ∆ιαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας (Ο∆ΥΘ - ιδρύθηκε µε πρόσφατο νόµο).

Το ενδιαφέρον στη συγκεκριµένη υπόθεση είναι ότι οι περισσότεροι από τους ταµιευτήρες στους οποίους θα τοποθετηθούν τα φωτοβολταϊκά βρίσκονται µέσα σε προστατευόµενες περιοχές, ως περιοχές σηµαντικές για την ορνιθοπανίδα, κάτι που υποδείχθηκε στα λιγοστά σχόλια της διαβούλευσης. Να σηµειωθεί ότι η γνωµοδότηση του –αρµόδιου για τις προστατευόµενες περιοχές– Οργανισµού Φυσικού Περιβάλλοντος (ΟΦΥΠΕΚΑ) δεν είχε κατατεθεί πριν από τη λήξη της διαβούλευσης.

Καθώς τα πλωτά φωτοβολταϊκά βρίσκονται σε λιµνούλες σε περιοχές Natura, τις οποίες έχουν µετατρέψει σε βιότοπο πολλά είδη πουλιών (αρκετά κοινοτικού ενδιαφέροντος, όπως το κιρκινέζι, ο καλαµοκανάς, ο σφηκιάρης κ.ά), η εταιρεία Agroenergy Solar 2 (θυγατρική γαλλικής πολυεθνικής) που προωθεί το σχέδιο, εκπόνησε µελέτη ειδικής οικολογικής αξιολόγησης και κατέληξε στο συµπέρασµα ότι δεν υφίσταται κανένας κίνδυνος για την ορνιθοπανίδα. Σύµφωνα µε τη µελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η εγκατάσταση θα καλύψει περίπου 7.300 τ.µ., το 12% της έκτασης των ταµιευτήρων, ωστόσο η έκταση αυτή δεν κατανέµεται ισόποσα, µε κάποιους ταµιευτήρες να καλύπτονται σε µεγάλο ποσοστό.

Το επιχειρηµατικό σχέδιο δόθηκε προ µηνός σε διαβούλευση και από το Enterprise Greece, καθώς η εταιρεία έχει αιτηθεί να ενταχθεί στις «εµβληµατικές επενδύσεις» και να λάβει επιδότηση και ταχεία διαδικασία αδειοδότησης.

Τέλος, αυτό που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη συγκεκριµένη περίπτωση είναι και η χρονική συγκυρία: το σχήµα διαχείρισης υδάτων της Θεσσαλίας βρίσκεται υπό τροποποίηση, καθώς σε πρόσφατο νόµο του υπουργείου Περιβάλλοντος εγκρίθηκε η ίδρυση του Οργανισµού ∆ιαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας, που θα εκπονήσει ένα συνολικό σχέδιο διαχείρισης για τα ύδατα όλης της περιφέρειας.

Αλλα πρότζεκτ

Η περίπτωση του Κιλελέρ δεν είναι η µόνη. Σε διαβούλευση βρίσκονται ακόµη τέσσερις προτάσεις για πλωτά φωτοβολταϊκά σε λίµνες. Κανένα από αυτά δεν εµπίπτει σε περιοχή Natura, αλλά είναι σαφώς µεγαλύτερα σε έκταση από εκείνο της Λάρισας. Πιο συγκεκριµένα:

• Το πρώτο αφορά την τεχνητή λίµνη Καστρακίου. Το έργο θα βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων των ∆ήµων Αγράφων και Αγρινίου και θα καταλάβει έκταση 613.550 τ.µ. για την παραγωγή 115 MW.

• Το δεύτερο είναι επίσης στη λίµνη Καστρακίου. Αφορά την τοποθέτηση 1.253.460 τ.µ. φωτοβολταϊκών στη νότια πλευρά της λίµνης για την παραγωγή 120 MW. Το έργο εµπίπτει στους ∆ήµους Αγρινίου και Αµφιλοχίας.

• Το τρίτο είναι στη λίµνη Πουρναρίου Αρτας. Τα φωτοβολταϊκά θα καταλάβουν έκταση 1.075.328 τ.µ. για την παραγωγή 103 MW. Η περιοχή του έργου υπάγεται στους ∆ήµους Αρταίων και Νικ. Σκουφά.

• Τέλος, το τέταρτο αφορά την τοποθέτηση 267.430 τ.µ. φωτοβολταϊκών για την παραγωγή 42 MW στη λίµνη Στράτου (υπάγεται στον ∆ήµο Αγρινίου).

Η πληθώρα των προτάσεων για πλωτά φωτοβολταϊκά σε λίµνες δείχνει να ανησυχεί τις τοπικές κοινωνίες. «Μετά τα φωτοβολταϊκά σε αγροτικές εκτάσεις, που είχαν αποτέλεσµα να γεµίσει όλος ο κάµπος της Λάρισας, τώρα αρχίζουµε τις λίµνες. Το ερώτηµά µας είναι, ποιος αποφασίζει γι’ αυτό; Οι λίµνες είναι δηµόσια περιουσία, δηλαδή ανήκουν σε όλους µας», λέει ο Ανδρέας Στεργίου, δήµαρχος Αργιθέας και πρόεδρος του ∆ικτύου Πόλεων µε Λίµνες (ένα συλλογικό όργανο των παραλίµνιων δήµων της χώρας).

«Οι λίµνες είναι για εµάς πηγή ζωής. Οι τοπικές κοινωνίες βασίζουν το µέλλον τους σ’ αυτή τη συνύπαρξη µε το νερό και το φυσικό περιβάλλον – και βέβαια το κράτος µάς αγνοεί. ∆εν υπάρχει εθνικός σχεδιασµός, απλά κάποιος φέρνει µια πρόταση και το κράτος του δίνει άδεια. Οµως, οι λίµνες δεν είναι νερολακκούβες, είναι σύνθετα οικοσυστήµατα. ∆εν λέµε όχι σε όλα, πρέπει όµως να επικρατεί η λογική και φυσικά να λαµβάνονται υπόψη οι τοπικές κοινωνίες», προσθέτει.

Το ζήτηµα έχει πάρει διαστάσεις στον ∆ήµο Αγράφων, στον οποίο η τοπική κοινωνία αισθάνεται ότι µετατρέπεται σε «µπαταρία» της υπόλοιπης Ελλάδας. «Πριν από τρία χρόνια µας προσέγγισε µια εταιρεία και µας είπε ότι θα προτείνει να τοποθετήσει φωτοβολταϊκό στη λίµνη. Τους εξηγήσαµε ότι στο σηµείο που τους ενδιαφέρει έχουµε φτιάξει ιστιοπλοϊκό όµιλο, προβλήτες και διοργανώνονται βαρκάδες, σαν κοµµάτι ενός συνολικού οικοτουριστικού προϊόντος», λέει ο δήµαρχος Αλέξανδρος Καραµπίκης. «Εκείνοι µας απάντησαν ότι αυτό το σηµείο τους βολεύει για τη σύνδεση µε το δίκτυο της ∆ΕΗ. Ξαφνικά, χωρίς να ρωτηθούµε από κανέναν, ο τότε υπουργός Κώστας Σκρέκας έβγαλε µια υπουργική απόφαση και επέτρεψε πλωτά φωτοβολταϊκά σε τεχνητές λίµνες. Εµείς πήραµε απόφαση µε το δηµοτικό συµβούλιο πριν από λίγες ηµέρες ότι εµµένουµε στην αντίθεσή µας. Για να γίνει η τεχνητή λίµνη ξεσπιτώθηκαν άνθρωποι, βυθίστηκαν µνηµεία. Τώρα θα πρέπει να θυσιάσουµε εκ νέου αυτό που έχουµε µόλις φτιάξει για την ανάπτυξη της περιοχής µας;».

Αυτά ως προς τον τουρισµό. Τι γίνεται όµως ως προς την επίδραση στα οικοσυστήµατα των λιµνών; Κατ’ αρχάς, όπως προαναφέρθηκε, ο ΟΦΥΠΕΚΑ, ο αρµόδιος οργανισµός για τις προστατευόµενες περιοχές, δεν έχει γνωµοδοτήσει ακόµη για πλωτά φωτοβολταϊκά σε λίµνη. Εχει όµως γνωµοδοτήσει δύο φορές για θαλάσσια πλωτά φωτοβολταϊκά, τη µια θετικά και την άλλη αρνητικά. Η θετική αφορά έργο στη Βάρκα Αυλακίου Στυλίδας και η αρνητική στον Κορινθιακό, στον κόλπο ∆όµβραινας της Θήβας. Αυτό που έχει ενδιαφέρον, όµως, σύµφωνα µε τα έγγραφα που κατέθεσε ο ΟΦΥΠΕΚΑ στη Βουλή, απαντώντας σε ερωτήσεις βουλευτών, είναι ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να αξιολογηθούν τα έργα αυτά. «Σε κάθε περίπτωση, καθώς ελάχιστα είναι γνωστά για τις αρνητικές επιπτώσεις των πλωτών φωτοβολταϊκών σταθµών στη βιοποικιλότητα, ιδίως στα υδάτινα οικοσυστήµατα και την ποιότητα των υδάτων, ώστε να µπορούν να βγουν ασφαλή συµπεράσµατα ως προς την επίδραση που µπορεί να έχουν σε αβιοτικές και βιοτικές παραµέτρους, προτείνεται η εξέταση εγκατάστασης πιλοτικών πλωτών φωτοβολταϊκών σταθµών κατά προτεραιότητα εκτός περιοχών του δικτύου Natura 2000 και εν γένει εκτός προστατευόµενων περιοχών, στις οποίες εντοπίζεται πλούσια βιοποικιλότητα», αναφέρεται.

«Η αλήθεια είναι ότι δεν γνωρίζουµε πολλά, γιατί είναι κάτι που τώρα ξεκινάει στη χώρα µας. Σε διεθνές επίπεδο, βέβαια, υπάρχουν επιστηµονικές δηµοσιεύσεις», λέει η Ανθή Οικονόµου, ερευνήτρια στο ΕΛΚΕΘΕ, µε ειδικότητα στην οικολογία των εσωτερικών υδάτων. «Πιστεύω ότι οι τυχόν επιπτώσεις εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες. Κατ’ αρχάς είναι διαφορετικό να γίνει µια τέτοια επέµβαση σε έναν ταµιευτήρα που δηµιουργήθηκε από την κατασκευή ενός φράγµατος και διαφορετικό σε φυσικό σύστηµα, σε µια φυσική λίµνη. Επίσης σηµαντικό κριτήριο είναι το µέγεθος της λίµνης και βέβαια αν βρίσκεται σε προστατευόµενη περιοχή».

Η σκίαση του νερού

Η σηµαντικότερη επίπτωση που έχουν τα πλωτά φωτοβολταϊκά είναι η σκίαση του νερού. «Η σκίαση έχει αποτέλεσµα τη µεταβολή της θερµοκρασίας µέσα στη στήλη του νερού. Το οποίο µε τη σειρά του επηρεάζει τη συγκέντρωση του φυτοπλαγκτού, επειδή δεν υπάρχει ηλιοφάνεια. Η διεργασία αυτή οδηγεί σε διατάραξη του οικοσυστήµατος, αλλάζει η αλυσίδα από κάτω προς τα επάνω: οι µειωµένες συγκεντρώσεις πλαγκτού έχουν επίδραση σε όσα ζώα τρέφονται µε αυτό, όπως τα κοπίποδα (ζωοπλαγκτόν) και κάποια είδη ψαριών. Επιπλέον, λόγω της σκίασης, όσοι οργανισµοί φωτοσυνθέτουν δεν θα επιβιώσουν».

Μια δεύτερη επίδραση αφορά τον κυµατισµό. «Ο κυµατισµός είναι ένα από τα πιο σηµαντικά φαινόµενα στις λίµνες, γιατί µέσω αυτού αναµειγνύονται οι υδάτινες µάζες, τα ανώτερα στρώµατα νερού θα κατέβουν στα βαθύτερα και το ανάποδο. Η διαδικασία αυτή οξυγονώνει τα κατώτερα στρώµατα του νερού. Οταν καλύψουµε την επιφάνεια, περιορίζουµε τον κυµατισµό, άρα προκαλείται µείωση της ανάµειξης των υδάτων. ∆εν υποστηρίζω ότι απαραίτητα θα οδηγηθούµε σε ανοξικές συνθήκες, αλλά σίγουρα θα επηρεαστεί εκείνο το σηµείο της λίµνης. Κατά τη γνώµη µου, λοιπόν, πριν αδειοδοτηθεί κάποιο πλωτό φωτοβολταϊκό σε λίµνη θα πρέπει να εκπονούνται µελέτες της κυκλοφορίας του νερού, της οξυγόνωσης και της οικολογικής του ποιότητας. Και βέβαια σε διαφορετικές εποχές και σε κάθε λίµνη ξεχωριστά, αφού το κάθε λιµναίο σύστηµα έχει τις δικές του συνθήκες».

Γιώργος Λιάλιος, Καθημερινή